Waarom zijn oorlogsfilms vandaag nog steeds relevant voor kinderen?

Johanne Helgeland: De Tweede Wereldoorlog maakt nog steeds deel uit van onze recente geschiedenis, hoewel dat misschien niet zo lijkt voor kinderen die vandaag opgroeien. Verhalen over de bezetting doen in veel Noorse gezinnen nog de ronde en ze zijn de moeite waard om door te geven. We wilden een klassieke thriller maken met een ernstige toon die het hele gezin kan boeien, van kinderen tot ouders en grootouders. We moedigen het jonge publiek aan om vragen te stellen over de oorlogsherinneringen in de eigen familie. Landen en mensen werden gedwongen partij te kiezen. Er vielen onnoemelijk veel slachtoffers en de toestand was zo vreselijk dat onze geest het nauwelijks kan vatten. Dat mag niet vergeten worden.

Om de film goed te begrijpen, kunnen we wat achtergrondinfo gebruiken over de positie van Noorwegen in WO II.

Helgeland: Noorwegen werd zonder enige waarschuwing bezet op 9 april 1940 in de eerste gecoördineerde aanval uit de geschiedenis over land, lucht en zee. De Noorse regering weigerde zich over te geven en kon samen met koning Haakon ontsnappen naar Engeland, van waaruit het verzet werd georganiseerd. In oktober 1942 begon de nazi-regering Noorse Joden te arresteren en te deporteren. Ondertussen bleef Zweden neutraal terrein. Daarheen ontsnappen was voor velen de enig mogelijke optie.

Er hangt een soort sprookjesachtige sfeer over deze oorlogsfilm, met elementen uit De drie musketiers en een scène die lijkt te verwijzen naar Hans en Grietje.

Helgeland: Het verhaal wordt verteld door de ogen van een kind. Scenarist Maja Lunde maakte van Gerda een meisje dat de wereld ziet als een groot avontuur. Ze is impulsief en stelt zich voor als een dappere musketier. Haar broer Otto is meer een binnenvetter die twijfelt over de dunne lijn tussen goed en kwaad. Hij is onder de indruk van de houding van zijn vriend, wiens vader samenwerkt met de bezetter.

Hoe expliciet was je over goed en kwaad?

Helgeland: We tonen verschillende aspecten van de werkelijkheid met enige nuance. Brutaal realisme zou ons jonge publiek waarschijnlijk afschrikken, maar ik wilde de werkelijkheid ook niet afzwakken of verbloemen. We moesten een evenwicht vinden. Zoals bijvoorbeeld via de jonge Duitse soldaat, die aarzelt om bevelen op te volgen. Ik werd geïnspireerd door andere films over gelijkaardige thema’s. Als kind hield ik enorm van films waarin grote emoties centraal stonden, zoals E.T. of Empire of the sun van Steven Spielberg. Praten met kinderen over belangrijke onderwerpen mag niet worden onderschat.

Op de vlucht is een eerbetoon aan de mentaliteit van kinderen, die zelfs in de meest moeilijke situaties opgaan in hun spel.

Helgeland: Ik vond dat aspect van het verhaal zowel krachtig en ontroerend. Het contrasteert met de kille wreedheid van onze wereld. Sinds WOII waren er nooit zoveel kinderen op de vlucht voor vijandige regimes, oorlog en armoede als vandaag. Voor hen hebben we de grote verantwoordelijkheid om onze grenzen te openen.

Vanuit de claustrofobische openingsscènes binnenshuis trekken we al snel de buitenwereld in.

Helgeland: ‘Thuis’ moet aanvoelen als een veilige plek. Ik wilde een familiegevoel rond de kinderen creëren, een zachte, gouden gloed in het begin, maar wanneer onzekerheid en twijfel de kop opsteken en de wereld een koude, harde plek wordt, verandert het kleurenpalet. Ze beginnen hun reis vroeg op de dag wanneer de wereld nog donker en grijs is. Het bos heeft vele gezichten, het kan een veilige schuilplaats zijn, maar ook een koude, dreigende plek waar je kan verdwalen. We hielden die verschillen bij elke scène in de gaten, ze weerspiegelen hoe de kinderen elke situatie ervaren.

Veel buitenopnames werden gedraaid in de sneeuw.

Helgeland: We hebben niet in de studio gefilmd en geen speciale sets gebouwd. We hadden 30 draaidagen in de winter van 2018. We hoopten op sneeuw op de eerste dag maar die kwam er niet. Gelukkig begon het op de cruciale momenten toch te sneeuwen. De acteurs moesten vaak rennen door het bos en over de heuvels, op gladde grond. Ik was onder de indruk van hun moed en volharding. Om zo dicht mogelijk bij de acteurs te blijven, gebruikte onze cameraman een gimbal rig, een systeem waarmee je de camera stabiel houdt tijdens het filmen. De nacht valt hier pijlsnel in de winter en ik wilde geen kunstlicht gebruiken. Dus werkten we tegen het einde van de dag altijd heel intensief om zoveel mogelijk uit de laatste minuten daglicht te persen.

Hoe jong ze ook zijn, de personages dragen wel een grote verantwoordelijkheid.

Helgeland: De acteurs en ik vroegen ons af of wij in zo’n situatie net zo moedig zouden zijn geweest. Misschien niet, maar het voelde goed om het toch te geloven.

Op de vlucht oogt heel ambitieus voor een langspeelfilmdebuut.

Helgeland: Ik vond het heerlijk om aan dit project te werken. Het budget was heel bescheiden en dat stimuleerde onze creativiteit. Ik werd omringd door een ervaren crew en we maakten optimaal gebruik van de beschikbare middelen. Mijn grootste zorg was om het ernstige thema niet te luchtig te behandelen. Het moest goed en oprecht worden aangepakt, ik voelde me verantwoordelijk om het op de juiste manier te doen.